WO 1 / Verzetspad

Een via wandelknooppunten bewegwijzerde WO1-wandeling van 4,2 kilometer door het centrum van Baarle-Hertog-Nassau. Onderweg staan een reconstructie en vier infoborden met twee ingesproken verhalen, ter plaatse te beluisteren na het scannen van een QR-code of vooraf te downloaden via www.dodendraad.org. Read more

Deze wandeling van 4,2 km komt langs het nieuwe en oude gemeentehuis van Baarle-Hertog, het vroegere Belgische postkantoortje, het hoofdkwartier van de Nederlandse commandant, het gemeentehuis van Baarle-Nassau, het vroegere treinstation, de locaties van het Belgische militaire zendstation, het huis van oud-burgemeester van Gilse van Baarle-Hertog, de soldatenbarak op Loveren, de poort bij de omheining rond Baarle centrum, de Rode Kruispost van het Nederlandse leger en andere plaatsen die aan WO1 herinneren.

Vertrekplaats: Gemeentehuis, Parallelweg 1, Baarle-Hertog.

Onderweg staan vier informatieborden met bijhorende thema’s:

1. Parallelweg (Bels Lijntje), Baarle-Nassau: “Welkom in Vrij Baarle”
2. Kerkstraat 4, Baarle-Hertog: “Centrum van de brievensmokkel”
3. Burgemeester van Gilsestraat, Baarle-Hertog: “Belgisch militair zendstation MN 7”
4. Loveren, Baarle-Nassau: “Nederland neutraal”

Ingesproken verhalen:

Bij de informatieborden 2 en 3 kun je na het scannen van de QR-codes een ingesproken verhaal beluisteren:

2. Kerkstraat 4, Baarle-Hertog: Miet Verhoeven, grensgids en brievensmokkelaar
3. Burg. van Gilsestraat, Baarle-Hertog: Henri van Gilse, burgemeester en medeoprichter van het militaire zendstation MN 7

Reconstructies:
Langs deze route staat een reconstructie van de militaire zendmast MN-7

Klik hier om de volledige route te downloaden.

Voor meer informatie zie www.dodendraad.org

  1. Startplaats

    Startplaats: Infobord 1: “Welkom in Vrij Baarle”. Deze staat schuin tegenover het Belgische gemeentehuis: Parallelweg 1, Baarle-Hertog (B). Op dit bord verneem je meer over de Baarlese enclaves tijdens WO I.
    Parallelweg 1, Baarle-Hertog

  2. Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

    Oorlogsmonument. Maria Verhoeven (‘Miet Pauw’) is in Baarle vooral gekend van haar verzetswerk voor een pilotenvluchtlijn in WO II. Ook tijdens WO I was Miet in het verzet actief. Vanuit haar geboorteplaats Hoogstraten bracht zij rekruten, brieven en spionageberichten naar Nederland. Miet was amper zestien jaar oud toen ze hiermee startte.
    Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

  3. Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

    Voormalig gemeentehuis van Baarle-Hertog (B), nu Heemhuis van Heemkundekring Amalia van Solms. Vanop het bordes werd op 2 augustus 1914 de mobilisatie van Belgische jongeren door aanplakking, afkondiging en aflezing aan de bevolking kenbaar gemaakt. Twee dagen later berichtte de burgemeester vanop dezelfde plaats dat België met Duitsland in staat van oorlog verkeerde.
    Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

  4. Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

    Infobord 2: “Centrum van de brievensmokkel”. Dit bord geeft uitleg bij het vroegere postkantoor van Baarle-Hertog.
    Kerkstraat 4, Baarle-Hertog

  5. Kerkstraat 1, Baarle-Hertog

    Het vroegere postkantoor van Baarle-Hertog was het landelijke centrum van de brievensmokkel. In dit huis woonden twee vluchtelingen: postontvanger Loos uit Turnhout en postbode Eyckens uit Herentals. Laatstgenoemde was tussenpersoon voor de brievensmokkel, waarbij de Belgische Posterijen rechtstreeks betrokken waren. In de loop van 1918 werd het postkantoor verbouwd. Er kwam een toegangsdeur aan het Kerkplein.

  6. Kerkplein 2, Baarle-Hertog

    Nu Kaarsenmuseum. Eerst feestzaal St.-Remi, later opvangcentrum voor Belgische vluchtelingen. In de tweede helft van 1914 werd Nederland overrompeld door vluchtende Belgen. In Baarle verbleven toen niet minder dan 24.000 vluchtelingen, waarvan 1.800 permanent.
    Kerkplein 2, Baarle-Hertog

  7. Singel 1, Baarle-Nassau

    Gemeentehuis van Baarle-Nassau. Het oude gemeentehuis brandde af bij de bevrijding in 1944. Tijdens WO I konden inwoners van Baarle-Nassau er terecht voor een schadeloosstelling van rijkswege voor de inkwartiering van Nederlandse militairen. Er werden vaste tarieven gehanteerd. De gemeente was ook het eerste aanspreekpunt bij vernielingen door militairen.
    Singel 1, Baarle-Nassau

  8. Nieuwstraat 14, Baarle-Nassau

    St.-Josephpatronaat van de parochie Baarle-Nassau. Tijdens WO I was hier een noodziekenhuis waar vijftien zusters van de Maltezerorde zich hebben ingezet voor patiënten met de Spaanse Griep.
    Nieuwstraat 14, Baarle-Nassau

  9. Nieuwstraat 30, Baarle-Nassau

    Tegenover in de Stationsstraat zie je het vroegere stationsgebouw. Ook de toenmalige loswal van de Nederlandse Spoorwegen kreeg een herbestemming. Daar werd een grote parkeerplaats aangelegd. Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog eiste het Nederlandse leger alle treinen voor zich op met het oog op de mobilisatie. In 1915 konden nauwgezette controles van Nederlandse soldaten en commiezen (douaniers) niet voorkomen dat via dit station een complete zendinstallatie voor het Belgische leger werd binnengesmokkeld.
    Nieuwstraat 30, Baarle-Nassau

  10. Je bent bij knooppunt 54. Volg knooppunt 65.

  11.

    Zendstation MN7

    Reconstructie van het draadloze militaire zend- en ontvangststation MN7.

    Leliestraat, Baarle-Hertog

  12. Je bent bij knooppunt 65. Volg knooppunt 63

    Je kruist fietspad ‘het Bels Lijntje’, de voormalige spoorwegverbinding tussen Turnhout (B) en Tilburg (NL). Vanaf de Duitse bezetting van Weelde-Station in oktober 1914 kwam er een voorlopig einde aan het internationale treinverkeer. Het personenvervoer tussen Turnhout en Tilburg lag heel de oorlog stil, het internationale goederenverkeer werd op 1 oktober 1915 hersteld. Maar met het vertrek van het Duitse personeel op 1 januari 1917, kwam er opnieuw een einde aan het grensoverschrijdende spoorwegverkeer.

  13. Hoogbraak 2, Baarle-Nassau

    Waar de grens op het wegdek gemarkeerd is, stond drie jaar lang een Nederlandse schildwacht ter uitvoering van de blokkade tegen de zendpost. Dag en nacht!
    Hoogbraak 2, Baarle-Nassau

  14. Chaamseweg 31a, Baarle-Hertog

    Hier stonden de barakken van MN7, waarin gezinnen van de radio-operateurs woonden. De houten gebouwen werden opgericht onder het mom van een ‘vluchtelingenkamp voor Belgen die in Nederland niet langer welkom waren’. De gezinnen van de zendoperatoren fungeerden meer dan drie jaar lang als een menselijk schild voor de zendinstallatie.
    Chaamseweg 31a, Baarle-hertog

  15. Burg. van Gilsestraat 4, Baarle-Hertog

    Voormalige woning van Henri van Gilse (1862-1932), burgemeester van Baarle-Hertog. Tijdens WO I was hier het hoofdkwartier van het verzet. Pastoor Leon Baes uit het Nederlandse gehucht Castelre, een door de Duitsers gezochte spion, overlegde ten huize van burgemeester van Gilse met tussenpersonen van het verzet in Groot-Brittannië. Het huis van de burgemeester was de verblijfplaats van de chef van MN7.
    Burg. van Gilsestraat 4, Baarle-Hertog

  16. Burg. van Gilsestraat 4, Baarle-Hertog

    Infobord 3: “Belgisch militair zendstation MN 7”. Op dit infobord vind je meer gegevens over dit zendstation.
    Burg. van Gilsestraat 4, Baarle-Hertog

  17. Loveren 2 (B) en 19 (NL)

    Voormalige herberg De Swaen. Huis met een dubbele nationaliteit: links is Belgisch, rechts Nederlands. Vanaf 1915 verbleef hier Prosper De Groote, een telegrafist van het zendstation MN7. Nederland diende een klacht tegen hem in omdat hij in Nederland werkte in opdracht van het Belgische leger. Zijn schrijftafel stond namelijk op Nederlands grondgebied, wat in strijd was met de Nederlandse neutraliteit. Daarop werden bed en bureau van plaats verwisseld, waardoor De Groote in België werkte en in Nederland sliep. Probleem opgelost!
    Loveren 2/19, Baarle-Hertog-Nassau

  18. Loveren (tegenover knooppunt 59)

    Infobord 4: “Nederland neutraal” Ondanks het permanente gevaar om bij de oorlog betrokken te geraken, behield Nederland zijn neutraliteit. Wereldwijd slaagden slechts twaalf landen daarin: Argentinië, Chili, Denemarken, Ethiopië, Mexico, Nederland, Noorwegen, Spanje, Vaticaanstad, Venezuela, Zweden en Zwitserland. In 1918 waren meer dan anderhalf miljard mensen met elkaar in oorlog, meer dan 80% van de toenmalige wereldbevolking.

  19. Loveren

    Naast het plein van Loveren stond een houten barak van het Nederlandse leger. De huisvesting van Nederlandse militairen was voordelig voor het dorp. Met de inkwartiering kwam veel geld naar Baarle. De welvaart nam er toe, ook dankzij de hoge landbouwprijzen. Die waren een zegen voor het platteland.

  20. Loveren

    Rondom het centrum van Baarle stond een drie meter hoge kippengaas-en prikkeldraadversperring. Die werd begin februari 1916 door het Nederlandse leger opgericht met de blokkade van MN7 als doel. Achter die houten legerbarak was een toegangspoort. Inwoners van beide Baarles passeerden hier op vertoon van hun identiteitskaart.

  21. Past. de Katerstraat 33, Baarle-Hertog

    In de achtertuin is op 20 cm diepte de fundering van een mast van MN7 bewaard gebleven. Deze hoekpillaar hoorde bij de goniometer die er kwam op vraag van het Franse leger. Het meetstation bevond zich achter de Belgische huisnummers 17 t/m 33.
    Pastoor de Katerstraat 33, Baarle-Hertog

  22. Past. de Katerstraat 7, Baarle-Nassau

    Vroegere klaslokalen van de Broeders der Christelijke Scholen. Hier waren honderden Nederlandse soldaten ingekwartierd. Veel gemobiliseerde jongens kwamen uit Amsterdam. De katholieke bevolking van Baarle keek met argusogen naar ‘al die protestanten, joden en zelfs socialisten’.
    Past. de Katerstraat 7, Baarle-Nassau